Η αναγέννηση της Αθήνας

Πριν από λίγες ημέρες παρου­σιάστηκε η πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση για τη χρημα­τοδότηση ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ανασυγκρότησης του κέ­ντρου της Αθήνας με άξονα τη λεωφό­ρο Πανεπιστημίου.

Η εξαιρετικά χρήσιμη, σε καιρούς χαλεπούς για τα δημόσια οικονομικά και όχι μόνο, χορηγική πρωτοβουλία του Ιδρύματος αποβλέπει, σύμφωνα με τα ανακοινωθέντα:

Στο να καταστεί το κέντρο της πόλης τόπος προορισμού και όχι οδός διέλευ­σης οχημάτων.

Στη λειτουργική, αισθητική και περι­βαλλοντική αναβάθμιση του κέντρου.

Στην ενίσχυση των εμπορικών, διοι­κητικών και οικονομικών λειτουργιών της πρωτεύουσας.

Η πρωτεύουσα μας εκπέμπει εδώ και καιρό SOS και τέτοιες πολυεπίπεδες δράσεις, όπως αυτές που περι­λαμβάνονται στον σχεδιασμό για την ανάκτηση του κέντρου, είναι απολύ­τως αναγκαίες, αν θέλουμε να ανατρέ­ψουμε επιτέλους μια συνεχιζόμενη επί πολλά χρόνια πορεία υποβάθμισης και απαξίωσης.

Δυστυχώς στην παρουσίαση, όπως τουλάχιστον αποτυπώθηκε τόσο στα έντυπα όσο και στα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, δεν υπάρχει καμία ανα­φορά σε αυτόν που πριν από δύο δεκα­ετίες παρουσίασε για πρώτη φορά τον πυρήνα του σχεδιασμού που προτείνει σήμερα το Ίδρυμα Ωνάση. Τον Αντώνη Τρίτση, τον πρόωρα χαμένο Δήμαρχο Αθηναίων.

Την άνοιξη του 1991 προτάθηκε από τον Δήμαρχο της πρωτεύουσας Αντώ­νη Τρίτση η δημιουργία του «Τραμ της Αθήνας», ως ραχοκοκαλιάς ενός συ­νολικού προγράμματος δράσεων που αποσκοπούσαν:

Στην ανάκτηση του ιστορικού και πο­λιτισμικού χαρακτήρα της πρωτεύου­σας.

Στην αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Στην προστασία του περιβάλλοντος και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.

Οι βασικοί άξονες του προγράμμα­τος αποτυπώνονται στην προκαταρκτι­κή μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότη­τα τον Δεκέμβριο του 1991 από τον Δή­μο Αθηναίων με τίτλο «Σύστημα τραμ για την Ιστορική Αθήνα». Στη μελέτη αυτήν, πέραν των οικονομοτεχνικών παραμέτρων για την εγκατάσταση του τραμ, προτάθηκαν συγκεκριμένα έργα για την αποκατάσταση της ενότητας και του χαρακτήρα του Ιστορικού Κέντρου.

Μεταξύ των πολλών έργων πολεοδο­μικής ανάπλασης, πρωτεύοντα χαρα­κτήρα είχαν οι πεζοδρομήσεις, με κυρί­αρχη αυτήν της οδού Πανεπιστημίου.

Στη συνέχεια ο Δήμος Αθηναίων προχώρησε σε διεθνή διαγωνισμό που χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά με δη­μοτικούς πόρους, για την τελική μελέ­τη που θα επέτρεπε την υλοποίηση του τραμ και των παράπλευρων έργων που είχαν προβλεφθεί.

Η συνολική μελέτη παρουσιάστη­κε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1994. Συγκεκριμένα, προβλέπονταν δύο γραμμές τραμ. Η μια ήταν η λεγό­μενη κυκλική διαδρομή, που συνέδεε το Γκάζι, το Θησείο, την Ακρόπολη, την Αμαλίας, την Πανεπιστημίου, το Αρ­χαιολογικό Μουσείο και στη συνέχεια επέστρεφε στο Γκάζι. Και η δεύτερη, η λεγόμενη γραμμική διαδρομή, από τα Άνω Πατήσια προς Φιξ Συγγρού και Φα­ληρικό Δέλτα.

Δυστυχώς, τόσο στο καθαυτό έργο του τραμ όσο και στα έργα πολεοδομι­κής ανάπλασης και αισθητικής αναβάθ­μισης του Ιστορικού Κέντρου της πόλης ακολουθήθηκε η γνωστή νεοελληνική συνταγή.

Στο ράφι

Η μελέτη, επαινεθείσα από όλους, κατέληξε στα ράφια των συναρμοδίων υπουργείων – και ήταν πολλά… – και ξεκίνησε το γαϊτανάκι κατασπατάλη­σης χρόνου και χρήματος, με ατέρμο­νες συζητήσεις και νέες μελέτες επί μελετών.

Αποτέλεσμα ήταν να καταλήξουμε, εν όψει υποτίθεται των Ολυμπιακών του 2004, στη σημερινή δαιδαλώδη χάραξη του τραμ που προκαλεί συχνά εύλογα ερωτήματα για τη σκοπιμότητά της. Αντίστοιχη υπήρξε και η τύχη των πολεοδομικών αναπλάσεων, αφού οι περισσότερες λησμονήθηκαν, με εξαί­ρεση δύο σημαντικές πεζοδρομήσεις, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και στην Ερμού.

Στα αθηναϊκά προβλήματα των αρ­χών της δεκαετίας του ’90 έχουν προ­στεθεί πολλά. Τα κυριότερα: οι εκρηκτι­κές διαστάσεις της λαθρομετανάστευ­σης και η εγκατάλειψη του κέντρου, που οξύνθηκε ακόμη περισσότερο εξαιτίας της δεινής οικονομικής κρίσης που διέρχεται η πατρίδα μας. Τα οξυμμένα αυτά προβλήματα δεν αντιμετω­πίζονται ούτε με περιπτωσιακές αστυνομικές επιχειρήσεις εντυπωσιασμού ούτε με μακέτες αναπλάσεων που δεν υλοποιούνται.

Αντιμετωπίζονται με ένα συνολικό σχέδιο δράσης που θα εφαρμοσθεί απο­τελεσματικά και αταλάντευτα με συγκε­κριμένο χρονοδιάγραμμα. Και βέβαια, με μια αυτοδιοίκηση όχι σε ρόλο θεα­τή, χειροκροτητή ή επικριτή των κατά καιρούς κυβερνητικών υπαγορεύσεων, αλλά σε ρόλο πρωταγωνιστικό, με προ­τάσεις και δράσεις για τη διαμόρφωση της σύγχρονης ταυτότητας της πόλης. Το απαιτεί η αναγέννηση της Αθήνας για την οποία πάλεψε ο Αντώνης Τρίτσης.

Tου Λεωνίδα Κουρή, πρώην δημάρχου Αθηναίων

topontiki.gr