Πριν από περίπου δύο χρόνια μία ιδέα, που τότε ίσως φαινόταν ρομαντική, άρχισε να συζητιέται στα γραφεία του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ). Γιατί, αναρωτήθηκε η Ξανθίππη Χόιπελ με τη διπλή ιδιότητα της προέδρου του ΜΜΣΤ αλλά και της ομότιμης καθηγήτριας του τμήματος Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, να μη διοργανωθεί στη Θεσσαλονίκη και μία Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής;
Οι συνομιλητές της, ο Γεώργιος Παπακώστας και ο Πέτερ Πάνες, διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης, συμφώνησαν μαζί της και τότε άρχισε να κινείται μία διαδικασία, που ολοκληρώθηκε με τα εγκαίνια της Μπιενάλε. Σύμμαχοι στην προσπάθεια των πρώτων εμπνευστών ο δήμος Θεσσαλονίκης και η Κίνηση των 5 Μουσείων και το τελικό αποτέλεσμα τους δικαίωσε όλους.
«Μόλις ολοκληρωθεί αυτή, θα αρχίσουμε την προετοιμασία της επόμενης», λέει η κ. Χόιπελ, αν και ξέρει ότι ενδεχομένως θα υπήρχε μία θέση στο βιβλίο Γκίνες, αφού η πρώτη προσπάθεια ολοκληρώθηκε με τον απόλυτα ισχνό προϋπολογισμό.
Ο γενικός τίτλος της 1ης Μπιενάλε είναι «Αρχιτεκτονική και Πόλη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη» και συμμετέχουν 25 αρχιτεκτονικές σχολές από δεκαεννέα πόλεις της Μεσογείου. Το συντονισμό των προσκλήσεων είχαν αναλάβει ο Γεώργιος Παπακώστας και οι συνεργάτες του.
«Θέμα της έκθεσης είναι η σχέση των Αρχιτεκτονικών σχολών με την πόλη τους. Η καθεμία ασχολείται με την πόλη της, που έχουν ένα κοινό πολυπολιτισμικό υπόβαθρο. Έτσι μπορούμε να δούμε ομοιότητες στον τρόπο αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αλλά και διαφορές, οι οποίες μπορούν να συζητηθούν. Και έτσι από τις ταυτότητες και τις ετερότητες μπορεί να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα».
Δεν είναι σίγουρα υλοποιήσιμες όλες οι προτάσεις. Αλλά αυτό δεν ήταν ο άμεσος στόχος της Μπιενάλε ή όπως λέει η κ. Χόιπελ, «όπως μία εικαστική Μπιενάλε παρουσιάζει τα σύγχρονα θέματα, όπως τα βλέπουν με τη δική τους ματιά οι καλλιτέχνες, το ίδιο κάνει και η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής».
Ειδικότερα όσον αφορά την περίπτωση της Θεσσαλονίκης, για να υλοποιηθούν ακόμη και ρεαλιστικές προτάσεις, στη λήψη της τελικής απόφασης εμπλέκονται πολλοί φορείς και συνήθως η τελική απόφαση μετατίθεται στο μέλλον. Η Ξανθίππη Χόιπελ αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τη βούληση που διατυπώνεται ανά έτος για μεταφορά των εγκαταστάσεων της Διεθνούς Εκθέσεως και απόδοση του χώρου στην πόλη.
Επένδυση στην αισθητική
Άλλα έργα ευτυχώς υλοποιούνται και το επισημαίνει ο Γεώργιος Παπακώστας αναφέροντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρώτη φάση της ανάπλασης της παραλίας της Θεσσαλονίκης: «Όποιος περπατά σήμερα από το Μέγαρο Μουσικής ως το Ναυτικό Όμιλο αντιλαμβάνεται ότι εκεί έγινε επένδυση στην αισθητική, στο πράσινο, στη βιωσιμότητα, στο μύθο της αρχιτεκτονικής. Πιστεύω ακόμη ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης θα κερδίσει από την επέμβαση που άρχισε, ώστε να ολοκληρωθεί το έργο. Πιστεύω ότι το να επανασχεδιαστεί ο πεζόδρομος της Αγίας Σοφίας από τη θάλασσα μέχρι την Αχειροποίητο θα είναι ένα σημαντικό βήμα. Θα αναβαθμίσει αυτόν τον άξονα, θα δώσει στην πόλη ένα δεύτερο ‘σαλόνι’ δίπλα στην πλατεία Αριστοτέλους». Ο διάλογος μπορεί να γίνει και πρέπει να γίνει, αλλά, όπως τονίζει ο κ. Παπακώστας, δεν πρέπει να αποτελέσει «άλλοθι για τη μη υλοποίηση προτάσεων που οδηγούν στη διαιώνιση της μιζέριας, στην γκρίνια, γιατί δεν υπάρχει ζωή στην πόλη, γιατί η αγορά δεν έχει κίνηση, δεν έχει τουρισμό, γιατί οι κάτοικοί της είναι δυσαρεστημένοι». Η αρχιτεκτονική σίγουρα δεν είναι πανάκεια, αλλά μπορεί αναμφίβολα να συμβάλει στη βελτίωση της καθημερινότητας ακόμη και με μικρές και μειωμένου κόστους λύσεις.
Ιδέες για μια «διαφορετική» Θεσσαλονίκη
Στην 1η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Θεσσαλονίκης, οι σχολές αρχιτεκτονικής έστειλαν εργασίες με ιδέες για την πόλη τους, όπως η διαμόρφωση του θαλάσσιου μετώπου του Μπάρι της Ιταλίας ή ο μνημειακός άξονας των Τιράνων ή τα έργα ανάπλασης κάποιων περιοχών του Βουκουρεστίου.
Το τμήμα Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου παρουσιάζει τις εργασίες τεσσάρων ομάδων φοιτητών, με κοινό θέμα «Αρχιτεκτονική στις ρωγμές της πόλης». Όμως τι μπορεί κατ’ αρχήν να σημαίνει αυτός ο χαρακτηρισμός;
Ο Σταύρος Βεργόπουλος, επίκουρος καθηγητής του τμήματος που μαζί με την Ευαγγελία Αθανασίου και τον Αναστάσιο Τέλλιο επέβλεπε τις εργασίες, λέει πως «ως ρωγμή θεωρούν μια δραστηριότητα που εμφανίζεται σε διάφορες περιοχές με θετικό χαρακτήρα αλλά και κόντρα σε κάποιο θεσμοθετημένο τρόπο ανάπτυξης της πόλης».
Οι φοιτητές που συμμετείχαν, αφού μελέτησαν με τη βοήθεια των καθηγητών τους τη θεωρία περί ρωγμής στις πόλεις, αναζήτησαν τυπικά παραδείγματα στη Θεσσαλονίκη. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε μακέτες, προβολές, κείμενα και σχέδια στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Οι κήποι του στρατοπέδου
Με ξεναγό στην έκθεση τον Σταύρο Βεργόπουλο, η περιήγηση αρχίζει από το urban farming, ή αστική καλλιέργεια, σε πρόχειρη μετάφραση. «Πρώτο παράδειγμα είναι οι αστικοί κήποι, δηλαδή καλλιέργειες που γίνονται μέσα στην πόλη από ομάδες που αναπτύσσουν συλλογικότητα, όχι με στόχο το κέρδος. Κέρδος είναι αυτή η αίσθηση του κοινού, η θετική πρόθεση της καλλιέργειας και συλλογής του καρπού. Μια τέτοια προσπάθεια ήδη αναπτύσσεται στο στρατόπεδο Καρατάσσιου».
Το urban farming, ως παράδειγμα της «ρωγμής», δίνει ένα παράδειγμα χρήσης του δημόσιου χώρου, χωρίς να στοχεύει στην κερδοσκοπία και σε αντίθεση με τον καθιερωμένο τρόπο ανάπτυξης της πόλης.
Συλλογή απορριμμάτων
Το φαινόμενο, το όλο και πιο σύνηθες, της αναζήτησης στους κάδους απορριμμάτων ειδών που μπορούν να φανούν χρήσιμα οδήγησε μια ομάδα φοιτητών στο να προτείνουν έναν άλλο τρόπο σχεδιασμού κάδων κι ενός άλλου τρόπου αναζήτησης, σχεδιάζοντας ακόμη και τον απαραίτητο εξοπλισμό που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο ενδιαφερόμενος.
«Η πρόταση προσπαθεί να αποενοχοποιήσει ένα φαινόμενο, με την έννοια ότι αυτή η δραστηριότητα μπορεί μελλοντικά να ενταθεί και όλοι να αναζητήσουμε πράγματα στα σκουπίδια. Οι φοιτητές, σχολιάζοντας αυτό που συμβαίνει, υποθέτουν πως αυτή την κατάσταση μπορεί να τη ζήσουμε όλοι, και δεν θα πρέπει να την κρύψουμε».
Love u Soula
Ζούμε στην εποχή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και της κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί όμως αυτά τα μέσα να είναι προσιτά σε όλους; «Η ιδέα των δικτυακών τόπων μεταφοράς μηνυμάτων μπορεί να μεταφερθεί στην πόλη. Οι φοιτητές, επιλέγοντας μια κεντρική, πολυσύχναστη περιοχή της πόλης και μια περιφερειακή, θέλησαν να την ενεργοποιήσουν. Ως αστικό εξοπλισμό προτείνουν στύλους οι οποίοι λειτουργούν ως δέκτες και πομποί μηνυμάτων, κι έτσι όποιος βρίσκεται στο ένα σημείο θα μπορεί να επικοινωνεί με άτομα που βρίσκονται στο άλλο».
Κεντημένα τείχη
Σε μια περιοχή των κάστρων έχει αναπτυχθεί μια διαφορετική μορφή χρήσης του δημόσιου χώρου από μετανάστες που είναι εγκατεστημένοι σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης.
«Την έχουν κάνει εκείνη την περιοχή δικό τους τόπο. Στη δική τους πλατεία συγκεντρώνονται, παίζουν παιχνίδια, ψήνουν, συναντούν τους φίλους τους. Με ελάχιστα στοιχεία -κάποιες καρέκλες ή κασόνια- μαζεύονται στον δημόσιο χώρο. Όσο για τον τίτλο ‘κεντημένα’, δόθηκε αφού πολλές από τις κυρίες εκεί πλέκουν ή κεντούν και πουλάνε τα χειροτεχνήματά τους στον δρόμο».
Από το εργαστήριο, στην πραγματικότητα
Ιδέες που άλλες μοιάζουν ουτοπικές και άλλες εφαρμόσιμες. Όμως δεν ήταν αυτός ο στόχος όσων οργάνωσαν και ολοκλήρωσαν τις προτάσεις του τμήματος Αρχιτεκτονικής. «Στόχος μας ήταν να μας κάνουν να σκεφτούμε για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Ωστόσο κάποιες από τις ιδέες είναι ρεαλιστικές, και ίσως με κάποιες μικροκατασκευές θα μπορούν, όσοι ενδιαφέρονται, να καλλιεργήσουν φυτά», καταλήγει ο κ. Βεργόπουλος.
Επισκέψεις και στα άλλα μουσεία
Οι εργασίες των φοιτητών και των καθηγητών των σχολών αρχιτεκτονικής οι οποίες συμμετέχουν στην 1η Μπιενάλε παρουσιάζονται στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Ως μέλος της Κίνησης των 5 Μουσείων συμμετέχει και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, και ως παράλληλη εκδήλωση οργάνωσε και φιλοξενεί έως τις 24 Μαρτίου την έκθεση με τίτλο «Σύνθεση - Κατασκευή - Παραγωγή. Ρωσική Πρωτοπορία και Σύγχρονη Τέχνη».
Στην έκθεση παρουσιάζονται οι εργασίες εικαστικών, γραφιστών, σχεδιαστών μόδας και άλλων καλλιτεχνών, οι οποίοι σε ένα κλειστό εργαστήριο μελέτησαν αρχικά έργα της συλλογής Κωστάκη και στη συνέχεια ολοκλήρωσαν δικά τους έργα, εμπνευσμένα από το πνεύμα της εποχής της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Ακόμη παρουσιάζονται έργα των σύγχρονων εικαστικών Βάσως Γκαβαϊσέ, Κορνήλιου Γραμμένου, Νίκου Καναρέλη και Γεωργίας Σαγρή, για τους οποίους εκείνη η περίοδος της ιστορίας της τέχνης είχε επίσης αποτελέσει πηγή έμπνευσης.
Τέλος, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης φιλοξενείται έως τις 19 Φεβρουαρίου η έκθεση με τίτλο «Νέοι αρχιτέκτονες από τη Γερμανία». Σε συνδιοργάνωση με το Ινστιτούτο Γκαίτε, η έκθεση παρουσιάζει έργα γερμανών αρχιτεκτόνων που υλοποιήθηκαν εκτός Γερμανίας, λαμβάνοντας υπόψη και ξεπερνώντας τα όποια προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίζει ένας αρχιτέκτονας δουλεύοντας σε μια άλλη χώρα.
makthes.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου