Εκσκαφές

Με τον όρο εκσκαφή νοείται η αφαίρεση εδαφικού υλικού ούτως ώστε να εφαρμοστεί η στατική και αρχιτεκτονική μελέτη μιας κατασκευής. Καθώς η εκσκαφή είναι μία επέμβαση στην φύση και στην ισορροπία που διαχρονικά έχει προκύψει, δημιουργούνται κατά τη διάρκειά της, δυνάμεις που τείνουν να την αποκαταστήσουν. Ενέχει έτσι ο κίνδυνος κατολισθήσεων καθώς κανένα έδαφος δεν θεωρείται ασφαλές και ικανό να φέρει το ίδιο βάρος του, εκτός περίπτωσης βραχώδους ή συμπαγούς εδάφους. Δημιουργείται έτσι η ανάγκη για υποστήριξη της εκσκαφής για την ασφάλεια των εργαζομένων και των όμορων κτισμάτων. Αυτές οι εργασίες καλούνται αντιστήριξη.

Οι βασικές κατηγορίες εδαφών είναι οι εξής:

1.    Βραχώδη ή συμπαγή εδάφη: Πρόκειται ουσιαστικά για τα πετρώματα.

2.    Γαιώδη ή ασύνδετα: Καθώς τα βραχώδη ή συμπαγή εδάφη καταστρέφονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες (διάβρωση, αποσάθρωση κ.λ.π.) τα προϊόντα τους δημιουργούν αυτή την κατηγορία. Ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται οι κόκκοι αυτοί δημιουργούν δύο κατηγορίες

α. Χαλαρά εδάφη. Είναι τα αμμώδη και χαλικώδη εδάφη όπου οι κόκκοι από τους οποίους αποτελούνται δεν έχουν καμία σύνδεση μεταξύ τους.

β. Συνδετικά εδάφη. Είναι τα πηλώδη και τα αργιλώδη εδάφη όπου οι κόκκοι από τους οποίους αποτελούνται δεν ξεχωρίζουν μεταξύ τους.

Η εκπόνηση εδαφοτεχνικής μελέτης για την γνώση της  διαστρωμάτωσης και των μηχανικών ιδιοτήτων του εδάφους, εξαρτάται από το μέγεθος του έργου.

Πριν την έναρξη των εργασιών θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι και έρευνες  για την ύπαρξη δικτύων (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ κ.λπ.) σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς. Καθορίζονται η θέση και το είδος των δικτύων και γίνεται η ανάλογη εργασία μεταφοράς ή αποξηλώσεως τους. Συνήθως η ύπαρξη δικτύων γίνεται αντιληπτή από την διαστρωμάτωση  κατά τη διάρκεια της εκσκαφής ή από τυχόν ύπαρξη υλικών επισήμανσης π.χ. τούβλα παραπέμπουν στον ΟΤΕ, τσιμεντένιες πλάκες στη ΔΕΗ κ.λπ.

Οι εκσκαφές εκτελούνται με μηχανικά μέσα (τσάπες, φορτωτές, σφυριά κ.λπ.). Προεξέχοντα εδαφικά τμήματα, μάντρες που δεν μπορούν να αντιστηριχτούν κ.λπ. θα πρέπει να καθαιρούνται. Για τα όμορα κτίρια θα πρέπει να δημιουργείται υποστήριξη η οποία δύναται να υλοποιηθεί με μεθόδους όπως κατασκευή ντουλαπιών, αγκυρώσεις ή εκτοξευόμενο σκυρόδεμα.

Στην περίπτωση που κατά την εκσκαφή , ο υπόγειος ορίζοντας βρίσκεται ψηλότερα από την τελική στάθμη εκσκαφής (ταμπάνι) θα πρέπει μέσω αντλιών να  απομακρύνεται το νερό. Κατά την άντληση όμως είναι βέβαιο ότι ο υδροφόρος ορίζοντας γύρω από το σημείο άντλησης θα τροποποιηθεί κι αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τις εργασίες αντιστήριξης και ευστάθειας γενικότερα, των γειτονικών κτισμάτων.

Τα υλικά εκσκαφής θα πρέπει να απομακρύνονται από τα άκρα του σκάμματος σε απόσταση τέτοια που να μην είναι δυνατή η πτώση τους μέσα στο σκάμμα αλλά ούτε να δημιουργούν με το ίδιο βάρος τους περεταίρω ωθήσεις ικανές να επιφέρουν αστοχίες στα πρανή της εκσκαφής. Ταυτόχρονα ως παράγοντες αύξησης του κινδύνου κατολισθήσεως ή αστοχίας πρανούς θα πρέπει να λαμβάνονται και οι ακόλουθοι. Δονήσεις οι οποίες προέρχονται από την εκσκαφή ή την διέλευση βαρέων οχημάτων, κορεσμός του εδάφους λόγω βροχής, ερπυστική παραμόρφωση του εδάφους, μπορούν να άρουν την συνεκτικότητα και την συνέχεια του.

Κατά τη διάρκεια της εκσκαφής και με την πρόοδο αυτής γίνεται έρευνα της σύστασης του εδάφους. Αρκετές φορές τροποποιείται η στατική μελέτη αν αυτό κριθεί σκόπιμο. Οι εργασίες εκσκαφής θα πρέπει να εκτελούνται με τέτοιον τρόπο ούτως ώστε να μην προκαλέσουν χαλάρωση του εδάφους θεμελίωσης. Για την ελαχιστοποίηση του κόστους της εκσκαφής , θα πρέπει να υπολογιστεί ο όγκος των προϊόντων που θα χρειαστούν για την επίχωση και τα υπόλοιπα να απομακρυνθούν. Ο πυθμένας της εκσκαφής θα πρέπει να έχει τα υψόμετρα της μελέτης. Περιπτώσεις όπου το βάθος είναι μεγαλύτερο από το απαιτούμενο αντιμετωπίζεται είτε με επιχώσεις πριν την σκυροδέτηση των θεμελίων, είτε με αύξηση του ύψους του υπογείου.

Απαραίτητη κατά τη διάρκεια των εργασιών είναι η τήρηση των μέτρων ασφαλείας που προβλέπονται από την αντίστοιχη νομοθεσία ασφάλειας εκσκαφών. Τέτοια είναι, περιφράξεις, σημάνσεις, φωτισμός, ατομική προστασία κ.λπ.